TRUYỆN THƠ:

Tâm Minh NGÔ TẰNG GIAO

 

Tôn Giả

ƯU BA LI

 

1- XUẤT THÂN TỪ

GIAI CẤP NÔ LỆ

Ưu Ba Li vốn xuất thân

Từ dòng nô lệ vô ngần đau thương

Bị kỳ thị, bị khinh thường

Làm thân hạ tiện chán chường lắm thay,

“Thủ Đà La” giai cấp này

Gồm nông dân với những tay thợ thuyền

Cùng hàng tôi tớ nghèo hèn

Từ khi sinh chẳng ai thèm lưu tâm

Xem như rác, coi như phân

Làm nghề khổ cực, tấm thân nhọc nhằn

Dầm mưa dãi nắng quanh năm

Học hành bị cấm, vô vàn khắt khe.

Chàng trai trẻ Ưu Ba Li

Về phần sức khoẻ rất chi khiêm nhường

Nhưng thông minh thật khác thường

Hiếu cùng cha mẹ vô cùng nổi danh,

Khi chàng khôn lớn trưởng thành

Kiếm nghề sinh sống gia đình cầu mong

Và rồi chàng được yên lòng

Học nghề hớt tóc vô cùng khéo tay,

Tính tình cẩn trọng lâu nay

Nên hoàng cung tuyển dụng ngay vào làm

Chuyên nghề hớt tóc cung vàng

Lại thêm hầu hạ các hàng vương tôn

Chàng vui nhận nhiệm vụ luôn

Nhủ thầm cuộc sống không còn khó khăn.

 

2- CẠO TÓC CHO PHẬT

Sau khi thành đạo ba năm

Phật về hoàng tộc để thăm mọi người.

Ưu Ba Li tuổi đôi mươi

Được người giới thiệu tới nơi hầu Ngài

Để mà hớt tóc mà thôi

Nhưng chàng chợt thấy lòng thời hoảng kinh,

Về thưa chuyện với mẹ mình

Mẹ dù giảng giải, nhiệt tình trấn an

Chàng còn sợ sệt hoang mang

Đích thân mẹ phải dẫn chàng vào cung.

Mẹ con bái kiến Phật xong

Chàng bèn tâm ý tập trung tức thì

Từ từ, cẩn trọng mọi bề

Lo hớt tóc Phật rất chi đàng hoàng

Hành vi, cử chỉ của chàng

Tập trung tâm ý như đang nhập Thiền.

 

3- AI XUẤT GIA TRƯỚC

LÀ SƯ HUYNH

Về hoàng cung tạo niềm tin

Phật bèn giảng Pháp ngay liền tại đây.

Sau khi Phật rời chốn này

Bảy vương tử muốn nghe ngay lời Ngài

Muốn theo học đạo tuyệt vời

Bàn nhau lén lút, bảy người thoát ly

Xuất gia cùng rủ nhau đi

Đến tìm Phật tại vườn Ni Câu Đà,

Phải cạo đầu nếu xuất gia

Cho nên phải dắt Ưu Ba Li rồi.

Ưu Ba Li theo bảy người

Lúc đang cạo tóc chàng thời lệ tuôn

Bảy người vặn hỏi nguồn cơn

Chàng bèn thổ lộ nỗi buồn chia xa:

“Các vương tử khi xuất gia

Vân du muôn hướng khó mà gặp nhau!”

Bảy người an ủi đôi câu:

“Đừng lo sinh kế, há đâu muộn phiền

Chúng ta giúp đỡ ngươi liền

Khiến cho cuộc sống ấm êm sau này

Ngọc châu trang sức có đây

Xuất gia nào giữ trong tay làm gì

Chúng ta để lại tức thì

Giúp ngươi làm vốn yên bề sinh nhai!”

Bảy người cởi tặng xong xuôi

Lệnh cho chàng trở về nơi cũ liền.

*

Bảy người đi khuất rừng bên

Ưu Ba Li nghĩ buồn thêm phận mình

Nếu quay về lại kinh thành

Sợ Vua, hoàng tộc, bắt trình đầu đuôi

Rồi chàng sẽ bị tội thôi,

Còn như vương tử hạng người cao sang

Vinh hoa, phú quý thế gian

Xuất gia từ bỏ chẳng ham, chẳng màng

Huống chi hạ tiện như chàng

Có gì quý để vương mang ngại ngần

Xuất gia chàng bỗng quyết tâm

Lên đường tìm Phật theo chân bảy người

Bao châu báu để lại thôi

Treo cành cây đó xong rồi chàng đi.

*

Vượt qua một chặng đường kia

Ưu Ba Li chợt nghĩ về bản thân:

“Phận nô lệ, hàng tiện dân

Xuất gia chi được, muôn phần khó khăn!”

Bên đường ngồi xuống khóc than

Bỗng nghe người hỏi nhẹ nhàng bên tai

Chàng quay đầu lại thấy ngay

Thầy Xá Lợi Phất khoan thai cạnh mình

Chàng bèn quỳ xuống trần tình:

“Như con nếu muốn tu hành được không

Hay là vọng tưởng viển vông

Phận người nô lệ khó mong ngang hàng?”

Thầy bèn giảng giải: “Đạo vàng

Tự do, bình đẳng muôn vàn từ bi

Không phân biệt giai cấp chi

Muốn thành đệ tử Phật thì khó đâu

Xuất gia giữ giới trước sau

Tu hành đạo quả sẽ mau viên thành!”

Ưu Ba Li mừng thật tình

Tâm hồn rạng rỡ, thấy mình thật may

Theo thầy Xá Lợi Phất ngay

Cùng đi gặp Phật lòng đầy niềm vui.

*

Sau khi bái kiến Phật rồi

Ưu Ba Li nguyện theo nơi Đạo vàng.

Phật vui xuống tóc cho chàng

Rồi cho thọ giới, nhập hàng xuất gia

Và Ngài cũng phán thêm là:

“Căn lành Thầy đã tỏ ra có rồi,

Ưu Ba Li chắc tương lai

Tuyên dương Phật pháp còn ai hơn Thầy!

Khi Thầy chưa tới nơi này

Bảy vương tử nọ tới đây trước rồi

Cùng xin được xuất gia thôi

Ta trên nguyên tắc nhận lời cho tu

Nhưng mà họ phải tĩnh cư

Thời gian liên tiếp kể như bảy ngày

Để quên thân phận trước đây

Từng là vương tử tràn đầy lợi danh

Rồi xuất gia để tu hành

Cùng Thầy gặp gỡ trong tình đồng tu!”

*

Sau thời gian đã tĩnh cư

Bảy vương tử nọ rất ư ngỡ ngàng

Thấy trong đại chúng có chàng

Ưu Ba Li đã nhập hàng tỳ kheo

Xưng hô thấy khó bao nhiêu

Hiểu tâm ý họ Phật kêu dạy liền:

“Xuất gia học đạo trước tiên

Cái tâm kiêu mạn phải nên diệt trừ

Ưu Ba Li đã đi tu

Các thầy đảnh lễ kể như hợp tình!”

Phật đưa pháp chế tu hành

Trở thành hiện thực vang danh muôn đời:

“Nước trăm sông chảy biển khơi,

Bốn giai cấp bị mọi người chia ra

Nhưng cùng nhau được xuất gia

Và cùng chung họ Thích Ca nhân từ!”

 

4- TRONG MỘT KIẾP TRƯỚC

Ngay năm đó, mùa an cư

Ưu Ba Li dốc công phu học hành

Nên Thầy giác ngộ rất nhanh

Trở thành thượng thủ xứng danh giáo đoàn

Mọi người kính phục vô vàn.

Phật nhân chuyện đó kể rằng trước đây

Trong một tiền kiếp của Thầy

Cũng từng là thợ cạo ngay cung đình

Quyết tâm sau đó tu hành

Để rồi chứng quả và rành thần thông.

 

5- NHỮNG CẢNH NGỘ OÁI ĂM

TRÊN ĐƯỜNG HÀNH ĐẠO

Sau khi Thầy chứng ngộ xong

Ưu Ba Li tính vốn từng rất nghiêm

Giờ càng cẩn trọng thêm lên

Oai nghi giới luật giữ gìn tinh thông

Cho nên đại chúng tôn xưng

Thầy là bậc nhất ở trong giáo đoàn

Mọi người hoan hỉ vô ngần

Tỏ lòng cung kính, thành tâm trọng Thầy.

Tuy nhiên một số trong đây

Không màng giữ giới, hàng ngày buông lung

Cho nên oán ghét vô cùng

Đặt điều nói xấu Thầy trong giáo đoàn

Ưu Ba Li chẳng nổi sân

Thầy luôn nhẫn nhục và luôn ôn hòa.

Phật nghe được chuyện xảy ra

Ngài lên tiếng dạy để mà thực thi:

“Người mà giới luật nghiêm trì

Như đèn sáng tỏ rạng khi đêm trường

Nên ai phẩm hạnh đoan trang

Thân tâm thanh tịnh lại càng thích ưa,

Còn ai ám muội tâm tư

Sợ vùng sáng sủa, sẽ ưa tối trời,

Bậc thầy cao cả tuyệt vời

Chính là giới luật mọi người phải theo!”

 

6- SỨ MẠNG HÒA GIẢI

Giới tu hành kể cũng nhiều

Thành phần chứng quả bao nhiêu là người

Tuy nhiên lắm kẻ buông lơi

Buông lung phạm giới thấy thời ít đâu

Đôi bên chẳng nhường nhịn nhau

Luôn gây tranh chấp từ lâu nặng nề

Phật đều phải phái người về

Tới nơi hòa giải yên bề đôi bên

Ưu Ba Li được chọn liền

Vì Thầy đạo đức vượt lên hàng đầu

Lại còn xét đoán trước sau

Công minh chính trực ai đâu sánh cùng.

 

7- HỎI GIỚI PHÁP NƠI PHẬT

Ưu Ba Li được tôn xưng

Giũ gìn giới luật nêu gương trưởng đoàn

Những điều giới luật liên quan

Thầy thường gặp Phật luận bàn cho thông.

Một lần Thầy: “Bạch Thế Tôn!

Người phạm quốc pháp có còn xứng danh

Xuất gia nhập giới tu hành?

Phật lên tiếng dạy: “Tùy tình hình chung,

Xét ra quốc pháp một vùng

Dù cho hợp lý hay không còn tùy

Nhưng người phạm quốc pháp kia

Nếu tòa chưa phán quyết về tội danh

Chưa tuyên vô tội, oan tình

Thời không được phép tu hành, xuất gia!”

Một lần khác Thầy nêu ra

Một câu hỏi Phật rất là lạ sao:

“Bạch Thế Tôn! Có thể nào

Tỳ kheo mai mối ngay vào hôn nhân

Vì xã hội, vì nhân quần

Gia đình tạo lập góp phần mối mai

Cho nhà gái, lẫn nhà trai?”

Phật lên tiếng dạy: “Việc đời đa mang

Nhà trai, nhà gái xóm làng

Nếu đem ý tứ đôi đàng nói qua

Hoặc là giới thiệu hai nhà

Tỳ kheo làm vậy đều là sai thôi

Lo toan quá! Phạm giới rồi!

Phải mau sám hối tức thời chớ quên,

Việc hôn lễ của đôi bên

Chỉ cần được tổ chức thêm tại chùa

Để cầu Tam Bảo lòng từ

Chứng minh đôi trẻ, kể như vẹn toàn!”
 

8- PHÉP TẮC THĂM HỎI BỆNH NHÂN

“Người bệnh hạn trong tăng đoàn

Cần chăm sóc với viếng thăm thế nào?

Nếu qua đời thời tính sao?”

Ưu Ba Li cũng nêu câu hỏi này

Thầy mong được Phật chỉ bày

Lòng Thầy nhân ái lại đầy từ bi,

Thầy theo lời Phật khắc ghi:

“Việc chăm sóc bệnh nhân thì quý thay

Người tu phải thực hành ngay

Đây là ruộng phước chờ tay gieo trồng

Vị tăng bệnh hoạn cầu mong

Thầy mình và huynh đệ cùng tiếp tay

Với hàng đệ tử lâu nay

Hết lòng chăm sóc hàng ngày cho an!”

 

9- HÒA HỢP TĂNG

Việc đoàn kết trong tăng đoàn

Ưu Ba Li cũng vô vàn thiết tha

Một hôm Thầy hỏi Phật Đà:

“Thế nào là phá hoại hòa hợp tăng?”

Phật bèn lên tiếng dạy rằng:

“Tỳ kheo nào giữ vững vàng đạo tâm

Giữ gìn giới luật chuyên cần

Sống theo giáo pháp xa gần đều hay

Thời đệ tử tỳ kheo này

Dù cho đã xuất gia hay tại nhà

Phải luôn tôn kính thiết tha

Nếu mà khinh thị tỏ ra coi thường

Kể như họ đã tìm đường

Phá đi sự hòa hợp tăng mất rồi!”

Phật liền đó dạy thêm lời:

“Tại gia Phật tử ai người gây ra

Rẽ chia tăng chúng xuất gia

Những điều hiềm khích hay là phân chia

Sự hoà hợp sẽ mất đi

Đó là phá hoại, còn chi kết đoàn!

Còn chính quyền với quan quân

Việc trong tự viện chớ can thiệp vào

Khiến tăng chẳng hòa hợp nhau

Đó là phá hoại đạo màu chẳng nên.

Nói chung kẻ phạm tội trên

Đọa vào địa ngục ngay liền kiếp sau!

Còn như ai mãi dài lâu

Hết lòng theo đúng đạo màu Thế Tôn

Lo hòa hợp các chư tăng

Tạo bao công đức vẻ vang một đời

Kiếp sau sinh được cõi trời

Hưởng nhiều sung sướng, bao người cầu mong!”

 

10- KẾT HỢP TẠNG LUẬT

Đến thời Phật nhập diệt xong

Các hàng đệ tử lớn cùng họp nhau

Kết tập kinh điển từ lâu

Ngài Đại Ca Diếp đứng đầu chỉ huy

Và tôn giả Ưu Ba Li

Là người duy nhất được suy cử liền

Đọc tụng tạng luật chẳng quên

Vì Thầy có đủ thẩm quyền từ lâu

Nổi danh giữ giới trước sau

Rất chi nghiêm túc ai nào sánh ngang.

Tuổi Thầy khoảng bảy mươi hơn

Lời Thầy đọc tụng luôn luôn rõ ràng

Mỗi điều giới nêu thời gian

Cùng là địa điểm Phật ban giới này

Nguyên do, đối tượng trước đây

Thầy đều ghi nhớ tới nay nằm lòng,

Mọi người bội phục vô cùng

Hết lòng tin tưởng khắp trong tăng đoàn.

 

11- TINHTHẦN BÌNH ĐẲNG

Thầy Ưu Ba Li xuất thân

Từ dòng “hạ tiện” vô ngần đáng thương

Nhưng rồi địa vị rỡ ràng

Rất là cao cả trong hàng chư tăng

Cuối cùng nhiệm vụ vẻ vang

Chủ trì tạng Luật đạo vàng thuở nao

Trong kỳ kết tập tối cao

Thật là bình đẳng nói sao cho vừa

Ánh dương bình đẳng chói lòa

Rọi ra khắp cõi ta bà đẹp thay

Từ đời xưa tới đời nay

Chúng sinh cùng được hưởng đầy hồng ân!”

 

Tâm Minh Ngô Tằng Giao

(3-2012)

_______________________

Tham khảo:

“MƯỜI VỊ ĐỆ TỬ LỚN CỦA PHẬT”

Nguyên tác Hán văn: Tinh Vân Pháp Sư

Dịch: Hạnh Cơ - Hiệu đính: Tịnh Kiên

Tranh vẽ:

“THẬP ĐẠI ĐỆ TỬ PHẬT THÍCH CA”

Lời: Thái Thuận - Tranh: Trường Quán