Biến thể được báo cáo ở Peru lần đầu vào tháng 12-2020, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Sau đó, nó lây lan sang nhiều nước ở Nam Mỹ, hiện chiếm hơn 20% các biến thể đang lưu hành.

Đến nay, Lambda xuất hiện ở hơn 20 quốc gia. Ngày 15-8, Philippines trở thành nước mới nhất báo cáo ca nhiễm biến thể Lambda. Người bệnh là một phụ nữ 35 tuổi, không có triệu chứng và đã phục hồi sau 10 ngày cách ly. Giới chức đang tiến hành truy vết tiếp xúc.

Trung tâm Kiểm soát và và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) châu Âu nói Lambda là "biến thể đang theo dõi", Cơ quan Y tế Công cộng Anh gọi nó là "biến thể được điều tra".

Biến thể Lambda (màu vàng) đã có mặt ở ít nhất 41 quốc gia

Các chuyên gia vẫn tiếp tục công bố bằng chứng dịch tễ về mối đe dọa từ biến thể Lambda. Vì vậy, ở giai đoạn này, cần có thêm nghiên cứu để hiểu rõ cách các đột biến của nó ảnh hưởng đến khả năng lây nhiễm, khả năng trốn tránh vắc-xin và mức độ nghiêm trọng của bệnh.Tháng 6 năm nay, WHO xếp Lambda vào nhóm "biến thể đáng quan tâm". Điều này là do đột biến của Lambda có thể ảnh hưởng đến đặc tính virus, chẳng hạn khiến nó lây nhiễm tế bào dễ dàng hơn. Dù vậy, WHO chưa coi đây là "biến thể đáng lo ngại" như Alpha hoặc Delta.

Bằng chứng cho thấy Lambda dễ lây nhiễm vào tế bào hơn, có thể né tránh miễn dịch tốt. Nhưng vắc-xin vẫn hiệu quả chống lại nó.

Khả năng lây nhiễm và trốn tránh vắc-xin của Lambda

Về cơ bản, các đột biến ảnh hưởng đến protein S gắn trên vỏ ngoài của virus có thể làm tăng khả năng virus bám vào các tế bào. Vì nhiều loại vắc-xin được phát triển dựa trên protein S, những thay đổi nhỏ ở biến thể mới cũng ảnh hưởng đến hiệu quả của vắc-xin.

Tại Lambda, protein S chứa nhiều đột biến.

Một trong số đó là đột biến F490S, có thể làm giảm tính nhạy cảm của virus với kháng thể của người đã khỏi Covid-19. Điều này có nghĩa kháng thể ở bệnh nhân từng nhiễm chủng nCoV ở Vũ Hán không hoàn toàn hiệu quả với Lambda.

Đột biến khác là L452Q, gần giống với L452R ở biến thể Delta. Cả hai nằm ở cùng vị trí. Đột biến ở Delta không chỉ làm tăng khả năng virus lây nhiễm tế bào, nó còn thúc đẩy quá trình trốn thoát miễn dịch. Như vậy, kháng thể do vaccine tạo ra khó nhận diện nó hơn.

Cả hai đột biến F490S và L452Q đều nằm trong "vùng liên kết thụ thể (phân tử protein nằm trên màng tế bào)".

Dữ liệu sơ bộ cho thấy biến thể Lambda có khả năng lây nhiễm cao hơn, tức là nó liên kết với tế bào dễ dàng hơn so với chủng nCoV lần đầu xuất hiện ở Vũ Hán, hay cả các biến thể sau này như Alpha và Gamma.

Các chuyên gia lưu ý khả năng lây nhiễm khác với khả năng virus truyền từ người sang người. Khả năng lây nhiễm chỉ quá trình virus bám vào tế bào. Hiện chưa đủ bằng chứng về việc Lambda khiến nCoV truyền từ người sang người dễ dàng hơn. Song các đột biến phần nào cho thấy điều này có thể xảy ra.

Nghiên cứu quy mô nhỏ, chưa được bình duyệt, đăng tải trên bioRxiv tháng 7-2021, chỉ ra rằng đột biến L452Q trong protein S của Lambda làm tăng sức bám tế bào. Điều này tương tự L452R trong biến thể Delta. Theo các nhà khoa học, L452Q có thể liên kết dễ dàng hơn với "thụ thể ACE2", là cửa ngõ để nCoV xâm nhập tế bào. Nghiên cứu cũng cho thấy protein S của Lambda làm giảm khả năng vô hiệu hóa virus của vắc-xin Pfizer và Moderna.

Một đột biến chưa rõ tên cũng chống lại liệu pháp kháng thể dùng điều trị Covid-19 ở mức độ nào đó. Tuy nhiên, tình hình không quá nghiêm trọng. Ngoài ra, kháng thể trung hòa chỉ là một phần của phản ứng miễn dịch sau tiêm chủng. Các nghiên cứu đều kết luận vắc-xin hiện có và cả liệu pháp kháng thể đều hiệu quả trước biến thể Lambda.

Triệu chứng khi nhiễm biến thể Lambda có nặng hơn?

Theo đánh giá rủi ro do Cơ quan Y tế Công cộng Anh công bố vào tháng 7, nước này chưa rõ liệu biến thể Lambda có làm tăng nguy cơ bệnh chuyển nặng hay không. Các chuyên gia khuyến nghị giám sát liên tục ở các nước nơi Lambda và Delta lây lan mạch. Mục tiêu là tìm hiểu xem Lambda có đủ khả năng "cạnh tranh" với Delta hay không.

Khi nCoV tiếp tục lây truyền với tốc độ cao, nhiều nguy cơ biến thể mới sẽ tiếp tục xuất hiện. Nghiên cứu của Trung tâm Công nghệ Sinh học Quốc gia Mỹ chỉ ra rằng các đột biến trốn tránh vắc-xin phát triển nhanh ở Anh, Mỹ, Singapore, Tây Ban Nha, Ấn Độ,...

Lambda lần nữa nhấn mạnh tầm ảnh hưởng của nCoV đến vắc-xin và các loại thuốc kháng thể hiện có. WHO cam kết sẽ nghiên cứu thêm về biến thể nhằm xác định liệu nó có đáng lo ngại, nguy cơ trở thành mối đe dọa mới đối với sức khỏe cộng đồng hay không.