Như tin đã đưa, trái tim Bồ Tát Hội Xá - Đức Trưởng lão HT Thích Thanh Bích đã ngừng đập hồi 8 giờ 20 phút ngày 23/03/2013, nhằm ngày 12/2/ Quý Tỵ tại chính phương trượng chùa Hội Xá, trụ thế 102 năm với trên 90 năm chân thật tu hành.

Trong những năm gần đây, chúng ta đã được nghe đôi chút, từ sự truyền tụng trong chốn Thiền môn về công hạnh tu hành bất khả tư nghị của Ngài với sự tinh cần tu học, thật tu thật học, tinh nghiêm giới luật, khiêm cung, giản dị, nhẫn nhục, khiêm hạ; với nếp sống khổ hạnh đầu đà nhất quán, bền bỉ, không một giây phút ngưng nghỉ trong gần 100 năm.

Sẽ là phiến diện khi nói về Ngài mà không nói về Người bạn đồng tu, đồng sự của Ngài là Đức Đại Trưởng Lão Thích Phổ Tuệ. Đã nhiều chục năm nay nhị vị Trưởng lão là tiêu biểu, là thượng thủ, là linh hồn, là tinh hoa của Tăng già miền Bắc.

Không phải ngẫu nhiên mà nhất nhất tứ chúng đều xưng tán các Ngài là Tổ - Tổ Hội và Tổ Ráng với lòng kính ngưỡng và tin tưởng sâu sắc.

Sự thị tịch và tang lễ Tổ Hội từ ngày 12 đến ngày 16 tháng Hai năm Quý Tỵ - 2013 có nhiều điều mầu nhiệm không thể nghĩ bàn.

Trước Tết Quý Tỵ, dường như đã biết trước ngày xả thân phàm, nên Tổ đã có những “điềm báo”.

Ngày 14/11/ Nhâm Thìn, khi ban đạo từ cho Đoàn Đại biểu Tăng Ni Hà Nội về khánh chúc và cung thỉnh Ngài lên dự lễ trao giáo chỉ tấn phong do GHPGVN thành phố HN tổ chức vào ngày 4/12, Ngài đã có lời cáo lỗi và xin thoái thác rất kiên quyết. Nhưng rồi, do nhất mực từ bi, nên đến ngày đó, Ngài vẫn quang lâm cùng Đức Pháp chủ lo Phật sự.
Áp Tết âm lịch 2013, sức khỏe Tổ Hội, theo quy luật vô thường, có sự biến chuyển rệu rã. Ngài ít vận động hơn, thường ngồi dựa trên giường thiền, thiêm thiếp trong đại định, tay không rời cỗ tràng, lần hạt, niệm Phật.

Khi giao tiếp, Tổ thường có những câu dặn dò, phó chúc. Song chủ yếu vẫn là sách tấn các thế hệ hậu lai tinh tấn tu tập học hành.

Tối mùng Tám Tết (17/02/2013), sức chống đỡ của căn nhà tứ đại trên 100 tuổi của Tổ Hội chao đảo mạnh. Ngài đã có những lời di nguyện về hậu sự, nhất quán với đời tu của Ngài.

Bệnh duyên kéo về ào ạt, Ngài đã thị hiện mấy điều, dường như sắp trút báo thân vô thường. Các đệ tử không đành lòng, chiều theo phàm tình nhân thế đã xin phép các bậc trưởng thượng, đưa Ngài vào cấp cứu, trị trọng bệnh tại Quân y viện 103 – Hà Đông – Hà Nội.

Do hết lòng lân mẫn, thương xót đoàn pháp tử, pháp tôn còn “trứng nước”, nên Ngài đã đồng ý nhập viện để chúng đệ tử có thời gian chăm sóc, hầu Thầy, ngõ hầu có thêm được chút công đức trên con đường tu học, cũng là phương tiện để cho chúng đệ tử báo ơn dưỡng dục của Thầy. Hơn nữa, ngày mùng Tám Tết, tiết xuân còn đang rạo rực phấn chấn, ai nấy bận rộn…  thật là khéo đến khéo đi, thật là Từ bi thay!

Cũng nói thêm, do hoàn cảnh thời cuộc, cũng là nhân duyên, nên ngót 80 tuổi, Tổ Hội mới nuôi được đệ tử. Thầy trò chênh nhau tới 60 – 70 năm. Với Tổ Ráng cũng vậy. Đây cũng là cám cảnh và là đặc điểm một thời của PG miền Bắc nước ta.

Sáng ngày mùng 9 Tết, Tứ chúng chùa Hội Xá thu dọn xếp nép lại phương trượng của Tổ. Thật là xúc động, cảm động đến trào nước mắt khi nhìn thấy những vật dụng và “tài sản” của Ngài, cả một đời trăm năm khiêm cung, giản dị, đơn bạc, nhẫn nhục, kiệm đức tới cùng cực.

Ngài đã điều trị tại Quân y viện 103 từ đêm mùng 8 đến chiều tối ngày 29 tháng Giêng âm lịch - 2013. Mặc dù tin tức về việc Ngài nhập viện được giấu kín những vẫn có nhiều Tăng Ni Phật tử vào thăm hỏi vấn an Ngài.

Tuy mọi phương tiện, thuốc men và đội ngũ cán bộ y tế tốt nhất đã được huy động, nhưng bệnh tình của Ngài vẫn không mấy chuyển biến. Trên giường bệnh, thần thức của Ngài vẫn tỉnh táo, tai nghe, mắt nhìn và sự phản ứng của hệ thần kinh vẫn nhanh nhạy, không hôn trầm, không xa rời chính niệm. Tiếng niệm Phật được duy trì luôn văng vẳng bên tai Ngài.

Chiều tối ngày 29 tháng Giêng âm lịch 2013, sau 21 ngày điều trị trong viện, theo ý của Ngài, chư đệ tử đã đưa Ngài trở về chùa Hội Xá. Về lại với căn phòng giản dị, thân thuộc trong Thiền môn, trong câu kinh, tiếng kệ; trong tiếng niệm Phật, hồi chuông, tiếng mõ thanh tịnh, đầm ấm nơi nhà Tổ. Các phương tiện và nhân viên y tế được đưa mời về điều trị cho Ngài ngay tại phương trượng, nơi mà Ngài đã sinh hoạt hơn 30 năm qua.

Về điều trị tại chùa, bệnh tình của Ngài chuyển biến tuần tự từ bệnh nọ tới bệnh kia. Sau 9 ngày thì dường như các bệnh đều đã lui cả. Tấm thân tứ đại của Ngài trong suốt, tịch mịch. Thần thức của Ngài hoan hỉ, an tĩnh. Cứ ngỡ chỉ vài hôm nữa là Ngài sẽ bình phục hoàn toàn. Chúng đệ tử đã có thể thở nhẹ, tạm cất đi gánh nặng lo âu…

Vậy mà, đúng 8 giờ 20 phút ngày 12 tháng Hai năm Quý Tỵ, tức ngày 23/03/2013 trái tim Bồ Tát Hội Xá - Đức Trưởng lão HT Thích Thanh Bích đã ngừng đập tại chính phương trượng chùa Hội Xá, thanh thản vô ngần, ra đi dường như trong suốt, nhẹ nhàng, không bệnh, không tật.

Trong tháng Hai âm lịch, ngày 13 giỗ Tổ Tố Liên, ngày 14 giỗ Tổ Như Trừng Lân Giác và ngày 15 là ngày giỗ Đức Phật. 

Trước đó, chư Tôn đức của TWGHPGVN, Thành phố HN và môn đồ pháp quyến cũng đã chủ động nhóm họp thống nhất chủ trương tổ chức hậu sự của Ngài.

 Với tuổi đời trên 100 năm, tuổi đạo gần 90 năm, lại đã kinh qua các trọng trách: Chánh Ban đại diện PGhuyện Thường Tín; Trưởng BTS PG tỉnh Hà Tây (cũ); Hiệu trưởng Trường trung cấp Phật học Hà Tây; Chứng minh BTS GHPGVN thành phố Hà Nội; Ủy viên HĐTS, Thành viên HĐCM GHPGVN; Phó Pháp chủ kiêm Giám luật HĐCM GHPGVN; Viện chủ Tổ đình Hội Xá; Trưởng sơn môn Tế Xuyên – Bảo Khám Hà Nam.

Trưởng lão Hòa thượng cũng là ngôi Thầy Hòa thượng, thầy A Xà Lê đăng đàn truyền trao giới châu tuệ mệnh cho hàng nghìn giới tử Hà Tây, Hà Nội, Hà Nam. Ngài cũng đã là ngôi Đường chủ nhiều năm của Hạ trường Mai Xá, Hội Xá, Mỗ Lao cùng nhiều trường hạ khác trong và ngoài thành phố Hà Nội, tang lễ Ngài có thể được tổ chức thật lớn, thật hoành tráng; kim quan, bảo tháp có thể thật đồ sộ, to lớn…

Vậy mà, do trước khi thị tịch, Ngài di nguyện hậu sự: "Giản dị, tiết kiệm, chỉ quàn 1 ngày, an táng không nhập bảo tháp".

Các cấp GHPGVN và Sơn môn Pháp quyến đã “y giáo phụng hành”. Tang lễ của Ngài được tổ chức hết sức trang nghiêm, thành kính, chan chứa đạo vị trong sự đơn sơ, giản dị, mộc mạc theo quy phạm Thiền môn cổ truyền, đúng như cuộc đời tu hạnh đầu đà gần 100 năm qua của Ngài.

Xưa nay, ngoài đời cũng như trong Đạo, các bậc trước khi từ trần, viên tịch thường di nguyện làm tang lễ, hậu sự sao cho đơn giản để khỏi lãng phí tiền bạc, thời gian.

Vậy nhưng, con cháu và những người thừa kế thường ít khi tuân thủ theo di nguyện của người quá cố. Họ coi việc làm đám ma, tang lễ linh đình, xa hoa, dài ngày là cách để báo hiếu, đồng thời cũng là dịp để thể hiện sĩ diện với đời với đạo. Nay ngẫm lại thì điều này thật là xa lạ với chân giáo lý của Đạo Phật.

Tang lễ Tổ Hội thật giản dị mà trang nghiêm, chan chứa phong vị Thiền môn. Đây thực sự là đám tang của một nhà tu hành theo Phật, không hùa theo thói tục thế gian, không đua theo quyền quý sang trọng, chỉ lấy tụng kinh niệm Phật, trang nghiêm, kiệm ước làm trọng. Lấy việc hạ thủ công phu tu tập, truyền đăng tục diệm làm căn bản của Hiếu đạo nơi cửa Phật.

Bậc đại sĩ chân tu, lão thực Hội Xá đã lấy ngay sự chết của mình để giáo hóa môn đồ tứ chúng, răn dạy hậu côn không được bỏ gốc mà theo ngọn. Thật là “sống theo Đạo, chết theo Đạo”.

Có lẽ từ Tang lễ Tổ Hội, ở nơi đất Bắc này, tang lễ, giỗ chạp, hội hè, Phật sự nơi cửa chùa sẽ phần nào được chấn chỉnh, bỏ dần lề thói xa hoa phù phiếm làm sai lạc Giáo pháp Như Lai.

Tinh thần tổ chức tang lễ Tổ Hội được Tổ Ráng – Đức Đệ Tam Pháp chủ và chư Tôn đức Ban lễ tang nhất trí, tán thán và triệt để tuân thủ.

Kim quan và vật dụng khâm liệm thật bình thường, gọn nhẹ, đơn giản. Phong màn hương hoa, đèn nến được dùng ở mức ít nhất. Kim quan làm bằng gỗ bình thường, nhỏ gọn, đặt trên cỗ sập cũ kỹ, vốn có của nhà Tổ, bên trên chỉ phủ một tấm casa 25 điều.

Trong nhà Tổ nơi quàn kim quan, trên hương án giác linh chỉ treo 2 tấm đại tự “Tây phương cực lạc” và “tịch diệt vi lạc” với 2 đôi câu đối “Giới pháp nan phùng bằng Hòa thượng – Sư tư hữu cảm ức Thanh văn”, “    -    ” do đích thân Đức Pháp chủ cảm đề.

Trong suốt tang lễ, Ban tổ chức không tổ chức ăn uống gì cả, chỉ làm mấy mâm cơm chay đạm bạc dành cho khách xa lưu trú lại.

Không gian tang lễ ngoài tiếng chuông mõ, niệm Phật và tiếng loa của xướng ngôn viên, không có tiếng trống kèn kim nhạc hay cổ nhạc gì cả. chỉ có từng đoàn người lặng lẽ niệm Phật đưa tiễn Giác linh Ngài.

Trong không gian ấy, không có treo băng rôn, cờ phướn hoa đèn... Hoa và trướng của các đoàn phúng viếng được mang ra bên ngoài, để quanh khu vườn tháp, không có phân biệt danh tính, địa vị của khách thăm viếng.

Trong mấy ngày tang lễ. đã có hàng trăm đoàn với hàng vạn lượt Tăng Ni Phật tử, quan khách và nhân dân phúng viếng. Các đoàn nhỏ được gộp thành một đoàn to để khỏi mất thời gian chờ đợi.

Đức Pháp Chủ thân hành đến niêm hương viếng giác linh Ngài – người bạn đồng tu, đồng sự. Khi niêm hương và tuyên Pháp ngữ, Đức Pháp Chủ thật xúc động cảm khái. Không bước vào nhà Tổ nhiễu kim quan, không chút vướng bận, không bi lụy phàm tình, không một lời phân ưu, trong vài phút hiện diện, Đức Pháp chủ ngay lập tức lên xe về ngay chùa Ráng. Thật khó nghĩ bàn.

Trong tang lễ không có lập các bàn ghi công đức hay phổ khuyến cúng dàng, thâu góp tịnh tài tịnh vật.

Khi cung tống kim quan cũng không trần thiết xe hoa, kiệu hoa hay rước sách dài dòng. Cỗ kim quan nhỏ và nhẹ được khiêng trần, trôi trên biển người thanh tịnh niệm Phật. Lúc này mới có 1 đội bát âm dẫn lộ, cho gọi là có “tiếng kèn tiếng trống”.

Huyệt mộ được đào mới từ chiều hôm trước, trên 1 khu ruộng chùa. Lễ an táng đơn giản trong tiếng niệm Phật trào dâng như hải trào âm.

Ngay sau tang lễ, cả khu chùa rộng mênh mông trở lại vắng vẻ, thanh tịnh, như chưa từng có sự đến, sự đi./.

Đôi điều suy ngẫm trên đây xin được coi là nén tâm hương thành kinh dâng lên Giác Linh Tổ - Bậc Thầy Tôn kính mà con đã được gần gũi và được Ngài thương sót trong nhiều năm qua!

Xin trân trọng giới thiệu chùm ảnh tư liệu về Tổ Hội và tang lễ của Ngài:

Thong dong Thiền trượng nơi Tổ Hội











Tổ Hội: Phật có trước hay Pháp có trước? Nói mau!











Huệ Minh tham vấn Tổ Hội trước tết Quý Tỵ - 2013



Tổ Ráng và Tổ Hội tại Tổ đường chùa Ráng, 2006



Tổ Hội tại lễ cung nghinh mừng Đức Pháp Chủ lên ngôi, chùa Mổ Lao 15/12/2007



Tổ Hội tại VESAK Hà Nội 2008







Tổ Hội tại Hạ trường Viên Minh chùa Ráng 2007





Tổ Hội và Tổ Ráng tại Đại Giới Đàn Hà Nội, chùa Hội Xá 2011





Tổ Hội tại lễ khai môn Tịnh Viện Vân Sơn Tam Đảo 2008





Tổ Hội tại Đại lễ khánh thọ



















Tổ Ráng và Tổ Linh Phong tại tang lễ Tổ Hội































Cô Diệu Mơ, người đã gần 10 năm làm công quả tại chùa Hội Xá, nay lại hàng ngày coi sóc mộ phần Tổ Hội